تهیه و تنظیم: فریبا قهرمانی

انحراف فرزندان از مسایل مهمی است که امروزه بحث و محور گفتگوی خانواده‌ها قرار گرفته‌است و واقعیت این است که انحراف فرزندان با انحراف والدین رابطه مستقیم دارد و اگر خانواده که رأس مسؤولیت‌پذیری، پدر و مادر قرار دارند رابطه خود را با دین مستحکم سازند و به مسایل دینی که همه جوانب و امور زندگی را برای یک حرکت سالم و بدون انحراف مهیا می‌سازد دقت لازم و کافی داشته‌باشند در نتیجه این اهتمام به دین، هیچ عاملی برای انحراف باقی نمی‌ماند و اگر هم کمبودها و کاستی‌هایی باشد با طی‌کردن مسیر صراط المستقیم می‌توان با أخذ دستورات دینی، این نواقص و کمبودها را جبران نمود.
کسانی که مشتاق پیمودن این راه هستند با توکل به خدا بدانند که اسلام با قوانین و برنامه‌های دقیق و حساب‌شده‌اش و با اصولی جاودانه در شرایط مختلف و متغیر اجتماعی راه‌گشا خواهد بود و رهنمودهای ارزشمند برای جلوگیری از انحراف نسل‌های بشری به ما ارایه داده تا بدین‌ ترتیب نظام خانواده و اجتماع از نابسمانی و تباهی مصون بماند. و این مصونیت با سه نوع تربیت حاصل می‌گردد.
1-تربیت اخلاقی؛
2- تربیت معنوی؛
3- تربیت اجتماعی.

تربیت اخلاقی:
آداب پسندیده و اخلاق اسلامی در واقع بستر و عرضه دینداری است.
اخلاق اسلامی پایه‌ی سرشت‌ها و طبیعت‌ها و عادات و زمینه رشد و تکامل شخصیت انسان است، اخلاق اسلامی نشانه‌ هدایت و پرهیزکاری و التزام صحیح به مسؤولیت‌های شرعی برگرفته از قرآن است.
برخی از باارزش‌ترین و مهم‌ترین مسؤولیت‌های اخلاقی عبارتند از: صداقت و صراحت در گفتار، امانت‌داری، آرامش و بردباری، عفت زبان، پاکی درون از حقد و کینه و پرهیز از پیروی هواهای نفسانی و هر آن‌چه حرام است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) می‌فرماید: «مانحل والد ولداً من نحن أفضل من أدب حسن»، «هیچ‌ هدیه‌ای از طرف والدین برای کودکان خود بهتر از تربیت خوب نیست.» [به روایت ترمذی]
یعنی باید معیار و تفاوت بین «حسن خلق» و «سوء خلق» را به روش‌هایی که پیامبر عزیزمان فرموده در تربیت اخلاقی به کار گیریم و به کودکان خود آموزش صحیح را ارائه دهیم تا این نوع تربیت که رابطه بین ایمان و اخلاق و عقیده است باعث تعادل شخصیت و اصلاح ناهنجاری‌های درونی گردد و انحراف و فساد را از درون بزداید پس بدون این مرحله از تربیت که تربیت اخلاق بود استقرار شخصیتی و تعادل رفتاری امکان‌پذیر بود. «أکرموا أولادکم و أحسنوا أدبهم»، «فرزندانتان را گرامی بدارید و اخلاق و رفتار آنان را به بهترین وجه اصلاح نمایید.» [به روایت ابن‌ماجه]

تربیت معنوی:
والدین باید به این بخش از تربیت توجه خاص داشته‌باشند، زیرا این نوع از تربیت زمینه‌ساز رشد احساسات و عواطف، تهذیب، تزکیه و شفافیت آن‌هاست و باعث تعالی نفس، صفای روح و سلامت روانی از انواع بیماری‌ها و رذایل اخلاقی می‌گردد و آرامش و آسودگی را برای خانواده و اجتماع به ارمغان می‌آورد. علاوه بر این فضایل خشیت الهی و تفکر در عظمت و ادراک اسرار آفرینش و التزام به اوامر او را در فرزندان تقویت خواهد نمود.
خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ» [انفال/2]

تربیت اجتماعی:
تربیت اجتماعی به معنی روابط صحیح و سنجیده با تمامی قشرهای جامعه، اعم از بزرگ، کوچک، خویشاوندان و بیگانگان و همسایه‌هاست. فرزندان باید با این نوع تربیت جرأت همراه با ادب و احترام لازم برای ثبات شخصیتی خود پیدا کنند و از دودلی و خجالت‌کشیدن که باعث منزوی و گوشه‌گیر شدن آن‌ها می‌شود و دوری گزینند.
در جهت تحقق این اهداف لازم است کودکان و یا فرزندان همراه و همگام با والدین یا مربی در مجالس و محافل حضور پیدا کنند و قوه‌ی اجتماعی‌شدن را در درون آن‌ها تقویت کنیم.
برای مثال: حضرت عمربن‌خطاب (رضی‌الله‌عنه) زمانی که ابن‌عباس کودکی بیش نبود او را به مجالس بزرگان اصحاب می‌برد.
** کارهایی را که در حد توان فرزندمان است به آن‌ها واگذار کنیم مانند: 1- امانت‌دادن، 2- یادگرفتن خرید و فروش اندک، 3- آغاز به سلام و احوال‌پرسی و ..
** هرگاه فرزندمان مریض شد از او مراقبت کامل نماییم و خویشاوندان و دوستان از او عیادت کنند تا به او ارزش شخصیتی داده ‌شود و ثبات آن را تقویت کنیم.